Bebeklerde Otizm, Çocuklarda Otizm Belirtileri

Otizm

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), genellikle sosyal etkileşimde, iletişimde ve davranışlarda zorluklarla kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluktur. Beynin gelişimi ve işleyişindeki aksaklıklardan kaynaklanan bir grup bozukluğu tanımlayan bu bozukluklar, genellikle erken çocukluk döneminde ortaya çıkar ve kişinin bilişsel, motor, dil ve sosyal becerilerini etkileyebilir.

Otizm belirtileri yaşa ve bireye göre değişebilir, ancak genel bazı belirtiler her yaş grubunda gözlemlenebilir. Bebeklerde, çocuklarda ve yetişkinlerde otizm belirtilerine örneklerle olarak göz atalım;

Bebeklerde Otizm Belirtileri

Bebeklerde otizm belirtileri genellikle erken yaşta fark edilebilir. Bu belirtiler şunları içerebilir:

• Göz teması eksikliği: Bebekler genellikle göz teması kurmazlar veya bu teması sürdürmekte zorlanırlar. Normalde gerek yüzleri ve gerekse gözleri izlemeye doğal bir eğilim gösterirler. Otizmli bebeklerde bu doğal eğilim azalmış veya hiç olmayabilir. Örneğin 6 aylık bir bebek, annesiyle oynarken onun yüzüne bakmak yerine sürekli başka yöne bakabilir. Normalde bebekler bu yaşta göz teması kurarak sosyal etkileşim başlatır ve sürdürürler.

• Tepkisizlik: İsme tepki vermemek veya seslere ilgisiz kalmalarını ifade eder. Bebekler genellikle ismine tepki verirler. Otizmli bebekler ise kendi isimlerine daha az tepki verebilirler. Örneğin 12 aylık bir bebek, annesi tarafından ismiyle çağrıldığında dönüp bakmak yerine hiçbir tepki vermeyebilir. Normalde bebekler bu yaşta isimlerini anladıklarını gösteren tepkiler verirler.
• Taklit etme eksikliği: Yüz ifadelerini, sesleri veya hareketleri taklit etmemek.
• Dil ve Babıldama Gelişiminde Gecikme : Bebekler genellikle 6-12 ay aralığında babıldama (anlamsız sesler çıkarma) dönemi yaşarlar. Otizmli bebeklerde bu dönem ya gecikir ya da hiç yaşanmaz. Örneğin 10 aylık bir bebek, “ba-ba” veya “da-da” gibi sesler çıkarmak yerine sessiz kalabilir veya sürekli aynı anlamsız sesi tekrar edebilir.
• Sosyal gülümseme eksikliği: Diğer insanlarla etkileşimde bulunurken gülümsememek olarak açıklanabilir. Bebekler genellikle sosyal etkileşim sırasında gülümserler. Otizmli bebekler ise sosyal gülümsemeyi daha az gösterir veya hiç göstermezler. Örneğin 8 aylık bir bebek, tanıdığı birinin yüzüne gülümsemek yerine yüz ifadesiz kalabilir. Normalde bu yaştaki bebekler tanıdık yüzlere gülerek tepki verirler.
• Nesnelere ve Oyuncaklara Aşırı İlgi veya İlgisizlik : Bebekler çeşitli nesnelere ve oyuncaklara ilgi gösterirler. Otizmli bebeklerde belirli nesnelere aşırı ilgi veya genel bir ilgisizlik gözlemlenebilir. 16 aylık bir bebek, sadece dönen nesnelere (örneğin, bir tekerlek) ilgi gösterip diğer oyuncakları tamamen görmezden gelebilir. Bu açıdan bü tür bebek davranışları anne baba tarafından gözden kaçırılmamalı uzman görüşü dikkate alınmalıdır.

• Ses çıkarma ve dil gelişiminde gecikme: Bebeklerin genellikle 12 ay civarında babıldama (anlamsız sesler çıkarma) dönemine girmesi beklenirken, otizmli bebeklerde bu gecikebilir.
• Fiziksel Temasa Duyarsızlık veya Aşırı Hassasiyet : Bebekler genellikle dokunulmayı severler ve bu onlara güvenlik hissi verir. Otizmli bebeklerde fiziksel temasa aşırı hassasiyet veya duyarsızlık olabilir. Örneğin 18 aylık bir bebek, kucaklandığında aşırı huzursuz olabilir veya fiziksel temas sırasında tamamen tepkisiz kalabilir.
• Oyun oynama eksikliği: Oyunlara ilgi göstermemek veya tek tip oyunlar oynamak.

Bebeklerde otizm belirtilerini erken yaşta tanımak, müdahale için kritik öneme sahiptir. Yukarıda açıklanan belirtiler ve örnekler, ebeveynlerin ve sağlık profesyonellerinin otizm spektrum bozukluğunun erken işaretlerini fark etmelerine yardımcı olabilir. Erken teşhis ve uygun tedavi yöntemleri ile otizmli çocukların sosyal, iletişimsel ve davranışsal becerileri önemli ölçüde geliştirilebilir. Bu nedenle, herhangi bir şüphe durumunda uzman bir çocuk gelişimci veya nöroloğa başvurmak önemlidir.

Çocuklarda Otizm Belirtileri

Çocukluk döneminde otizm belirtileri daha belirgin hale gelir ve sosyal, iletişimsel ve davranışsal farklılıklar daha net gözlemlenebilir:

Sosyal İletişimde Zorluklar

Otizmli çocuklar, sosyal etkileşimde bulunmakta zorlanabilirler. Bu, göz teması kuramama, yüz ifadelerini anlamama ve başkalarının duygularını tanımakta zorlanma şeklinde görülebilir.

Örneğin 5 yaşındaki bir çocuk, oyun parkında diğer çocuklarla oynamak yerine tek başına kalmayı tercih edebilir. Başkalarıyla iletişim kurmak için göz teması kurmaz ve yüz ifadelerini kullanmaz.

Konuşma ve Dil Gelişiminde Gecikme

Otizmli çocuklar, dil gelişiminde gecikme yaşayabilir veya dili alışılmadık şekillerde kullanabilirler. Ekolali (duydukları kelimeleri veya cümleleri tekrar etme) yaygın bir belirtidir.

Örneğin 4 yaşındaki bir çocuk, kendisinden bir şey istendiğinde “su istiyor musun?” şeklinde duyduğu cümleyi tekrar eder, ancak kendi cümlesini oluşturamaz.

Rutinlere ve Tekrarlayan Davranışlara Bağlılık

Otizmli çocuklar, günlük rutinlerde değişikliklere karşı aşırı hassas olabilirler ve belirli düzenlere sıkı sıkıya bağlı kalabilirler. Tekrarlayıcı davranışlar sık görülür.

Örneğin 6 yaşındaki bir çocuk, her sabah aynı saatte aynı kahvaltıyı yapmazsa huzursuz olabilir ve öfke nöbeti geçirebilir. Ayrıca, ellerini sürekli aynı şekilde çırpabilir veya belirli bir oyuncakla tekrar tekrar aynı şekilde oynayabilir.

Duyusal Hassasiyetler

Otizmli çocuklar, belirli duyusal uyaranlara karşı aşırı hassasiyet veya duyarsızlık gösterebilirler. Bu, ışık, ses, koku veya dokunma gibi duyulara aşırı tepki vermek şeklinde olabilir.

Örneğin 7 yaşındaki bir çocuk, yüksek seslerden aşırı rahatsız olabilir ve kulaklarını kapatabilir. Diğer taraftan, bazı çocuklar acıya karşı duyarsız olabilir ve yaralandıklarında normalden daha az tepki verebilirler.

Oyun ve Hayal Gücü Kullanımında Zorluklar

Otizmli çocuklar, sembolik oyun oynamakta ve hayal gücünü kullanmakta zorluk çekebilirler. Oyunları genellikle tekrarlayıcı ve sınırlıdır.

Örneğin 5 yaşındaki bir çocuk, oyuncak arabaları sıraya dizmek gibi tekrarlayıcı bir oyun oynayabilir ve bu oyunu sürekli tekrar edebilir. Hayali oyunlar oynamakta veya oyuncaklarla yaratıcı senaryolar oluşturmakta zorluk yaşayabilir.

Sosyal İpuçlarını Anlamada Zorluk

Otizmli çocuklar, sosyal ipuçlarını ve başkalarının duygularını anlamakta zorluk çekebilirler. Bu, sosyal etkileşimde bulunmayı zorlaştırır.

Örneğin 8 yaşındaki bir çocuk, sınıf arkadaşının üzüldüğünü fark edemez ve uygun bir tepki veremez. Başkalarının beden dilini ve yüz ifadelerini yorumlamakta zorluk yaşar.

İlgisiz veya Sınırlı İlgi Alanları

Otizmli çocuklar, belirli konulara aşırı ilgi gösterebilirler ve bu konular dışında başka şeylere ilgi duymayabilirler.

Örneğin 9 yaşındaki bir çocuk, yalnızca trenlerle ilgilenebilir ve trenler hakkında her türlü detayı bilirken, diğer oyuncaklar veya aktivitelerle ilgilenmez. Trenler hakkında sürekli konuşabilir ve başka konulara geçiş yapmakta zorlanabilir.

Çocuklarda otizm belirtilerini erken dönemde tanımak, erken teşhis ve müdahale için kritik öneme sahiptir. Yukarıda açıklanan belirtiler ve örnekler, ebeveynlerin ve eğitimcilerin otizm spektrum bozukluğunun işaretlerini fark etmelerine yardımcı olabilir. Erken teşhis ve uygun müdahale yöntemleri ile otizmli çocukların sosyal, iletişimsel ve davranışsal becerileri önemli ölçüde geliştirilebilir. Bu nedenle, belirtilerden herhangi birinin gözlemlenmesi durumunda uzman bir çocuk gelişimci veya nöroloğa başvurmak önemlidir.

Yetişkinlerde Otizm Belirtileri

Sosyal İlişkilerde Zorluklar

Otizmli yetişkinler, sosyal etkileşimlerde zorluk çekebilir, sosyal ipuçlarını anlamakta ve başkalarının duygularını tanımakta güçlük yaşayabilirler.

Örneğin otizmli bir yetişkin iş yerinde meslektaşlarıyla samimi bir ilişki kurmakta zorlanır. Sosyal etkinliklere katılmaktan kaçınır ve küçük konuşmalar yaparken kendini rahatsız hisseder. İş arkadaşlarının mizahi veya duygusal ifadelerini anlamakta zorlanır.

İletişim Zorlukları

Sözlü ve sözsüz iletişimde zorluklar, otizmli yetişkinler için yaygındır. Monoton bir konuşma tonu kullanabilirler ve konuşma sırasında uygun olmayan ifadeler kullanabilirler.

Örneğin bu kişiler toplantılarda konuşurken tekdüze bir ses tonu kullanır ve çoğunlukla göz teması kurmaz. Bir arkadaşının ona duyduğu kötü bir haberi anlatırken, uygun bir duygusal tepki veremez ve konuyu aniden değiştirebilir.

Rutine Bağlılık ve Değişikliklere Direnç

Otizmli yetişkinler, günlük rutinlerdeki değişikliklere karşı aşırı hassas olabilirler ve belirli düzenlere sıkı sıkıya bağlı kalabilirler.

Örneğin bu kişiler her sabah aynı saatte kalkar, aynı kahvaltıyı yapar ve işe gitmeden önce aynı yolda yürür. Bir gün yolu kapalı olduğunda, bu değişiklik onun için büyük bir stres kaynağı olur ve gün boyu huzursuz hissetmesine neden olur.

Takıntılı İlgi Alanları

Belirli konulara aşırı ilgi göstermek, otizmli yetişkinlerde sık görülen bir belirtidir. Bu ilgi alanları genellikle dar ve yoğun olabilir.

Örnek olarak otizmli bir yetişkin trenler hakkında derinlemesine bilgiye sahiptir ve saatlerce tren modelleri hakkında konuşabilir. Arkadaşları başka konular hakkında konuşmak istediğinde, bu kişi sürekli olarak trenler konusuna geri döner.

Duyusal Hassasiyetler

Otizmli yetişkinler, belirli duyusal uyaranlara karşı aşırı hassasiyet veya duyarsızlık gösterebilirler.

Yetişkin bir otizmli parlak ışıklardan ve yüksek seslerden rahatsız olur. Ofisindeki floresan ışıklar onun baş ağrısı yaşamasına neden olur ve iş yerindeki gürültüden dolayı kulak tıkaçları kullanır.

Empati ve Duygusal Anlamda Zorluklar

Başkalarının duygularını anlamakta ve ifade etmekte zorluk çekmek, otizmli yetişkinler arasında yaygındır. Bu durum, empati kurmayı ve duygusal bağlantılar kurmayı zorlaştırabilir.

Örneğin iş arkadaşının üzgün olduğunu fark edemez ve normal bir şekilde konuşmaya devam eder. Başkalarının duygusal durumlarına uygun yanıtlar vermekte zorlanır ve bu yüzden sosyal ilişkilerinde sorunlar yaşar.

Motor Koordinasyon Sorunları

Otizmli yetişkinler bazen motor becerilerde zorluklar yaşayabilirler. Bu, ince ve kaba motor becerilerde koordinasyon sorunları olarak kendini gösterebilir.

Örnek bir yetişkin otizmli el yazısının okunaklı olmamasından ve sık sık eşyaları düşürmesinden dolayı iş yerinde zorlanır. Spor yaparken veya fiziksel aktivitelerde bulunurken hareketlerini koordine etmekte zorluk çeker.

Yetişkinlerde otizm belirtilerini tanımak, bireylerin kendilerini ve çevrelerini daha iyi anlamalarına ve uygun destek ve müdahalelerle yaşam kalitelerini artırmalarına yardımcı olabilir. Yukarıda açıklanan belirtiler ve örnekler, otizm spektrum bozukluğunun çeşitli yönlerini ve bu belirtilerin günlük yaşam üzerindeki etkilerini göstermektedir. Otizm belirtilerinin fark edilmesi ve anlaşılması, bireylerin daha iyi bir destek ve rehberlik almasını sağlayabilir.

Erken Müdahalenin Önemi

Otizm belirtilerinin erken yaşta fark edilmesi ve müdahale edilmesi çok önemlidir. Erken teşhis ve uygun tedavi ile otizmli bireylerin sosyal, iletişimsel ve davranışsal becerileri geliştirilebilir. Müdahale yöntemleri arasında özel eğitim programları, davranış terapileri, konuşma terapisi ve iş uğraşı terapisi gibi yaklaşımlar bulunur.

Otizm spektrum bozukluğunun belirtileri her bireyde farklı şekillerde ortaya çıkabilir ve her bireyin ihtiyaçları farklıdır. Bu nedenle, bireyselleştirilmiş bir yaklaşım benimsemek önemlidir. Eğer çocuğunuzda veya kendinizde otizm belirtilerinden şüpheleniyorsanız, bir uzmana danışmak en doğru adım olacaktır.

Geçici Otizm Belirtileri

Geçici otizm belirtileri, belirli bir süre boyunca gözlemlenip daha sonra ortadan kaybolabilen veya hafifleyen belirtilerdir. Bu belirtiler genellikle kalıcı otizm belirtileriyle karıştırılmamalıdır. Geçici otizm belirtileri şunları içerebilir:

• Dil Gelişiminde Gecikme: Bazı çocuklar belirli bir süre konuşmada gecikme yaşayabilirler, ancak daha sonra dil gelişimi normale dönebilir.
• Sosyal İletişim Sorunları: Sosyal etkileşimde belirli bir süre zorluk yaşanabilir, ancak bu zorluklar zamanla azalabilir.
• Tekrarlayıcı Davranışlar: Tekrarlayıcı hareketler veya rutinlere bağlılık, belirli bir süre gözlemlenebilir ve daha sonra hafifleyebilir veya kaybolabilir.
• Duyusal Hassasiyetler: Duyusal hassasiyetler belirli bir dönemde artabilir, ancak zamanla normal seviyelere dönebilir.

Geçici belirtiler, büyüme ve gelişim sürecinde geçici bir evre olabilir ve genellikle kalıcı otizm teşhisi koymak için yeterli değildir. Ancak, bu belirtiler uzun süre devam ederse veya şiddetlenirse bir uzmana başvurmak önemlidir.

Otizm konusunda Konya’da otizm özel eğitim merkezi olarak hizmet veren MEB onaylı kurumumuzda uzman ekibimizle iletişime geçebilir, destek alabilirsiniz.