DİSPRAKSİ

İçindekiler

Toggle

DİSPRAKSİ NEDİR?

Dispraksi olarak bilinen Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu; Özel öğrenme güçlüğünün alt dalı olarak motor becerilerin normal gelişiminden belirgin bir şekilde geri kalması durumudur. Çocuklarda ve yetişkinlerde ince motor beceriler veya kaba motor beceriler gibi koordinasyon bozukluklarına yol açan bir bozukluktur çeşididir. 

GKB, genellikle erken yaşlarında başlar ve çocuğun hareket ederken veya motor becerilerini kullanırken zorluk yaşamasıyla kendini gösterir. Bu zorluklar, el-göz koordinasyonu, denge, yürüme, bisiklete binme, topa vurma, düşme eğilimi gibi aktivitelerde ortaya çıkabilir. Ayrıca, çocuklar günlük yaşam becerilerinde de sorunlar yaşayabilir, örneğin düğme ilikleme, düğme çözme, bağcıkları bağlama gibi becerilerde güçlük çekebilirler.

Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu (GKB), günlük yaşam aktivitelerini ve akademik başarıyı etkileyen motor koordinasyon sorunlarını içeren nörogelişimsel bir durumdur. Bu çocuklar, tipik gelişmekte olan çocukların çoğunun kolayca başarabilecekleri hareketlerde sıklıkla performans zorlukları yaşamaktadır. Hareketleri genellikle “sakar” ve “dengesiz” olarak tanımlanır.

Bu bozuklukta gelişimsel yetersizliklerin aralığı, özgül kısıtlılıklardan motor becerilerin genel bozulmasına kadar değişmektedir. Karşılaşılan motor yakınmalar; koordineli motor hareketleri gerçekleştirmede zorluk ve sakarlık, yavaşlık ve kusurlu motor beceriyle sonuçlanan ince ve kaba motor hareket sorunlarını içerir. 

DİSPRAKTİKLER HANGİ BECERİLERDE ZORLUK YAŞARLAR?

GKB (motor koordinasyon bozukluğu) olan bireyler çeşitli becerilerde zorluk yaşayabilir. Bu zorluklar bireyden bireye farklılık gösterebilir, ancak genel olarak aşağıdaki becerilerde güçlükler ortaya çıkabilir:

• Motor beceriler: Dispraksi olan bireyler, genel motor becerilerde zorluk yaşarlar. Yürüme, koşma, atlama, merdiven çıkma gibi temel hareketlerde denge, koordinasyon ve istikrar sağlamakta zorlanabilirler.
• El-göz koordinasyonu: Dispraksi, el-göz koordinasyonunu etkileyebilir. Bu nedenle, nesneleri yakalama, tutma, kaleme alma, çizim yapma gibi becerilerde güçlük yaşanabilir.
• İnce motor beceriler: Parmakları kullanma gerektiren ince motor becerilerde zorluk yaşanabilir. Düğme ilikleme, makas kullanma, kilit açma, düğme bağlama gibi becerilerde hassasiyet, koordinasyon eksikliği veya hatalar gözlemlenebilir.
• Büyük motor beceriler: Dispraksi olan bireyler, büyük motor becerilerde de güçlük yaşayabilir. Topa vurma, yakalama, atma gibi aktivitelerde koordinasyon ve doğruluk sorunları ortaya çıkabilir.
• Planlama ve organizasyon: Dispraksi, planlama ve organizasyon becerilerini etkileyebilir. Görevleri sıralama, zaman yönetimi, ödevleri düzenleme gibi becerilerde güçlük yaşanabilir.
• İletişim ve konuşma: Dispraksi, dil ve konuşma becerilerini etkileyebilir. Konuşma hızı, ritmi, vurgu ve doğru seslendirme konusunda güçlükler ortaya çıkabilir. Aynı zamanda, kelime dağarcığı geliştirme ve ifade etme becerilerinde zorluk yaşanabilir.
• Günlük yaşam becerileri: Dispraksi, günlük yaşam becerilerini etkileyebilir. Giyinme, ayakkabı bağlama, düğme ilikleme, saç tarma gibi aktivitelerde zorluklar yaşanabilir.

DİSPRAKSİDE UYARICI İŞARETLER

Bireyin yaşına bağlı olarak çeşitli günlük yaşam aktiviteleri bu bozukluktan etkilenebilir. Okul öncesine devam eden çocuklar tuhaf bir yürüyüş sergilemekte, giyinmede (düğme, ayakkabı bağcığı), çatal, bıçak, kaşık ve bardak kullanımında zorluklar yaşamakta, zayıf çizim veya boyama becerileri sergilemekte, makas kullanmakta zorlanma ve üç tekerlekli bisiklet veya bisiklet sürmekte zorluk yaşamaktadır.

İlkokulda ise yazmakta, çizmekte ve makas kullanmakta güçlük çekmekte ve topla oynanan oyunlarda sakarlık göstermektedirler. Ortaokulda, el yazısı veya yazma ile ilgili sorunlar genellikle devam eder. Okuldaki bu zorluklardan dolayı, genellikle düşük yetenekli öğrenciler için tasarlanmış kursları seçerler. Böylece gittikçe motivasyonlarını kaybederler ve tekrarlayan başarısızlıklar yaşamakta, bu da yükseköğrenime ve prestijli mesleklere erişmelerini oldukça zorlaştırmaktadır. 

Spor türlerinde genellikle başarısızlardır ve spor aktivitelerinden ve diğer fiziksel aktivite türlerinden kaçınma eğilimindedirler. Sonuç olarak, şişmanlık, obezite ve kalp-damar hastalıkları gibi önemli sağlık sorunları riski taşırlar. Birçok çocuk, ücretsiz oyun etkinliklerinde, beden eğitimi derslerinde veya organize spor etkinliklerinde daha az seviyede zevk aldıklarını bildirmektedir. 

Örneğin, dispraksi olan bir çocuk kaleme alma becerilerinde zorluk çekebilir. Yazı yazarken, harflerin düzgün bir şekilde oluşturulması, satırların düzgün bir şekilde takip edilmesi gibi görevlerde güçlük yaşayabilir. Ayrıca topa vurma veya nesneleri tutma gibi el-göz koordinasyonu gerektiren aktivitelerde de sorunlar yaşayabilir.

DİSPRAKSİ BELİRTİLERİ

Motor Koordinasyon (dispraksi) terimi, normal çocuklarda motor koordinasyon bozukluklarını ifade etmek için kullanılır. Belirtiler değişebilir ve genellikle kaba motor güçlükleri içerir. Yürüme, koşma, top tutma, zıplama, giyinme, ayakkabı bağcığı bağlama, düğme açma, çatal-kaşık makas kullanma ve denge gerektiren hareketlerde zorlanırlar. Konuşma motor güçlüklerden de etkilenir ancak en çok etkilenen beceri kalem tutmaktır. Çalışmalar, motor koordinasyon bozukluğunun kişinin yaşıyla paralellik gösterdiğini ve ergenlik döneminde motor güçlüklerin devam ettiğini göstermektedir. Motor koordinasyon bozukluğu olan öğrenciler el yazısı, sunum ve teknik tasarım gibi alanlarda problem yaşarlar. Beklenen zeka seviyesinin altında performans gösterirler.

Belirtileri de yaşa ve gelişime bağlı olarak değişmektedir. Küçük çocuklar sakarlık ve motor gelişiminin temel aşamalarına (örn. yürüme, emekleme, oturma, bağcık bağlama, gömleği ilikleme vb.) ulaşmada gecikme göstermektedirler. Daha büyük çocuklar ise aktiviteleri oluşturmada, yap-bozları birleştirmede, maket yapmada, top oynamada, el yazısı yazmada ve büyük harflerle yazı yazmada zorlanabilirler. Motor güçlükler Okuma zorluğu olan her çocukta görülmez.

Okul Öncesi Dönemde Dispraksi Belirtileri

Okul öncesi dönemde görülebilecek bazı belirtileri şunlardır

1. Geç ve güçlü emekleme: Dispraksili çocuklar genellikle diğer yaşıtlarına göre daha geç emeklemeye başlarlar ve emeklerken zorluk çekerler. Ayrıca emeklerken düşme veya denge sorunları yaşayabilirler.
2. Gecikmiş yürüme: Dispraksi, çocuğun yürüme becerilerini etkileyebilir. Bu nedenle, dispraksili çocuklar genellikle diğer çocuklardan daha geç yürümeye başlarlar veya yürüme sırasında güçlük çekerler.
3. El-göz koordinasyonunda zorluklar: Dispraksi, çocuğun el-göz koordinasyonunu etkileyebilir. Bu nedenle, okul öncesi dönemde dispraksili çocuklar, nesneleri tutma, kaleme alma, parçaları bir araya getirme gibi aktivitelerde zorluk yaşayabilirler.
4. Giyinme ve düğme ilikleme sorunları: Dispraksili çocuklar, giyinme becerilerinde zorluklar yaşayabilirler. Düğmeleri ilikleme, düğmeleri çözme, fermuar kullanma gibi becerilerde güçlük çekebilirler.
5. İnce motor becerilerde gerilik: Dispraksi, çocuğun ince motor becerilerini etkileyebilir. Bu nedenle, okul öncesi dönemde dispraksili çocuklar, parmaklarını kullanarak küçük nesneleri tutma, şekilleri kesme, yapboz yapma gibi aktivitelerde zorluk yaşayabilirler.
6. Denge sorunları: Dispraksi, çocuğun denge becerilerini etkileyebilir. Bu nedenle, dispraksili çocuklar diğer çocuklara göre daha fazla düşme eğiliminde olabilirler ve oyun sırasında denge sorunları yaşayabilirler.

Unutmayın, bu belirtiler sadece bir rehber niteliğindedir ve her çocuk farklı olabilir. Eğer çocuğunuzda dispraksi belirtileri olduğunu düşünüyorsanız, bir çocuk gelişim uzmanına danışmanız önemlidir. Uzman, çocuğun değerlendirmesini yaparak doğru tanı ve uygun müdahale planı sağlayacaktır.

Okul Çağı Çocuklarda Dispraksi Belirtileri

Dispraksili çocuklar muhtemelen okul öncesinde yaşanan sorunları yaşarlar, çok az iyileşme gösterirler ya da hiç gösteremeyebilirler.

1. Hareket becerilerinde zorluklar: Dispraksi, çocuğun hareket becerilerini etkileyebilir. Bu nedenle, okul çağındaki dispraksili çocuklar genellikle koordinasyon sorunları yaşarlar. Yürüme, koşma, atlama, topa vurma gibi aktivitelerde zorluk çekebilirler. Ayrıca, bisiklet sürme, ip atlama gibi motor beceri gerektiren aktivitelerde güçlük yaşayabilirler.
2. El-göz koordinasyonunda zorluklar: Dispraksi, çocuğun el-göz koordinasyonunu etkileyebilir. Bu nedenle, dispraksili çocuklar yazı yazarken zorluk çekebilir, çizim yaparken düzensiz ve karmaşık şekiller ortaya koyabilirler. Ayrıca, nesneleri tutma, kesme, yapıştırma gibi el becerilerinde güçlük yaşayabilirler.
3. Günlük yaşam becerilerinde sorunlar: Dispraksili çocuklar, günlük yaşam becerilerinde güçlük yaşayabilirler. Giyinme, düğme ilikleme, ayakkabı bağlama gibi becerilerde zorluk çekebilirler. Çatal, kaşık, bıçak kullanma gibi yemek yeme becerilerinde de sorunlar yaşayabilirler.
4. Denge ve postür sorunları: Dispraksi, çocuğun denge ve postür kontrolünü etkileyebilir. Bu nedenle, dispraksili çocuklar sık sık düşebilir, merdivenlerde zorlanabilir veya yürürken sallanabilirler. Ayrıca, otururken düzgün bir şekilde durmakta zorluk çekebilirler.
5. Yazılı ifade ve okuma güçlüğü: Dispraksi, çocuğun dil ve iletişim becerilerini etkileyebilir. Bu nedenle, dispraksili çocuklar yazılı ifade ve okuma becerilerinde zorluklar yaşayabilirler. Yazarken harfleri düzgün bir şekilde oluşturmakta güçlük çekebilirler ve okuma sırasında kelime veya cümle atlayabilirler.
6. Sosyal ve duygusal zorluklar: Dispraksi, çocuğun sosyal etkileşim ve duygusal yönetim becerilerini etkileyebilir. Bu nedenle, dispraksili çocuklar sosyal ortamlarda kendilerini ifade etmekte güçlük çekebilir, arkadaşlık ilişkilerinde sorunlar yaşayabilir veya duygusal olarak hassas olabilirler.

Dispraksi, her bireyde farklı şekillerde ortaya çıkabilir ve her çocuğun güçlük yaşadığı beceriler farklılık gösterebilir. Bu nedenle, dispraktik bir çocuğun ihtiyaçlarına göre bireysel destek ve yönlendirme sağlanması önemlidir.

Yetişkinlerde Dispraksi Belirtileri

Dispraksi genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkan bir durum olarak bilinir, ancak bazı durumlarda dispraksi yetişkinlik döneminde de devam edebilir. Yetişkinlerde dispraksi belirtileri şunları içerebilir:

1. Motor becerilerde zorluk: Yetişkinlerde temel motor becerilerde hala güçlük yaşanmasına neden olabilir. Örneğin, spor aktivitelerinde koordinasyon ve denge sorunları, el becerilerinde zorluklar (örneğin, düğme ilikleme, yazı yazma), elleri ve parmakları kullanma konusunda zorluklar yaşanabilir.
2. El-göz koordinasyonu sorunları: Yetişkinlerde el-göz koordinasyonunu etkileyebilir. Bu, nesneleri yakalama, atma, tutma gibi becerilerde zorluklar yaşanabileceği anlamına gelir. Örneğin, bir objeyi yakalamak veya hedefe atmak için doğru hareketleri yapmakta güçlük çekilebilir.
3. İnce motor becerilerde zorluk: İnce motor becerilerde zorluk yaşanabilir. Örneğin, düğme ilikleme, fermuar çekme, kalem tutma, el yazısı gibi aktivitelerde hassasiyet, koordinasyon eksikliği ve düzensizlik gözlemlenebilir.
4. Günlük yaşam aktivitelerinde zorluk: Yetişkinlerde günlük yaşam aktivitelerinde de zorluklara yol açabilir. Giyinme, makyaj yapma, saç tarama, yemek hazırlama gibi aktivitelerde koordinasyon ve motor beceri gerektiren işlemlerde güçlükler yaşanabilir.
5. İletişim ve konuşma zorlukları: Dil ve konuşma becerilerini etkileyebilir. Bu nedenle, konuşma hızı, ritmi, vurgu ve doğru seslendirme konusunda zorluklar yaşanabilir. Aynı zamanda, kelime dağarcığı geliştirme, ifade etme ve anlatma becerilerinde zorluklar gözlemlenebilir.
6. Planlama ve organizasyon zorlukları: Planlama ve organizasyon becerilerini etkileyebilir. Yetişkinlerde, zaman yönetimi, görevleri sıralama, düzenleme ve takip etme konusunda zorluklar yaşanabilir.

DİSPRAKSİ TEDAVİSİ

Dispraksi tedavisinde bir multidisipliner yaklaşım benimsenir ve çeşitli uzmanlar ve yöntemler kullanılabilir. Dispraksi tedavisinde yer alan bazı uzmanlar ve tedavi yöntemleri şunlardır:

1. Fizyoterapist: Dispraksi tedavisinde fizyoterapistler, hareket becerilerini geliştirmeye yardımcı olurlar. Fizyoterapi seansları, kas gücünü, dengeyi ve koordinasyonu artırmak için özel egzersizler, oyunlar ve aktiviteler içerebilir.
2. Ergoterapist: Ergoterapistler, günlük yaşam becerilerinin geliştirilmesine odaklanırlar. Dispraksi olan bireylere, giyinme, beslenme, temizlik gibi günlük yaşam aktivitelerinde yardımcı olacak stratejiler öğretirler. Aynı zamanda, ince motor becerilerin geliştirilmesi için uygun aktiviteleri önerirler.
3. Konuşma Terapisti: Dispraksi, dil ve konuşma becerilerini etkileyebilir. Konuşma terapistleri, dispraksi olan bireylere konuşma ve iletişim becerilerini geliştirmek için terapi sağlarlar. Bu terapi, artikülasyon, sözcük dağarcığı, dilbilgisi ve iletişim stratejilerini içerebilir.
4. Özel Eğitim Uzmanı: Dispraksi olan bireylere özel eğitim sağlayan uzmanlar, bireyselleştirilmiş eğitim programları oluşturarak bireyin güçlü yönlerine odaklanır ve zorluk yaşanan alanlarda destek sağlarlar. Öğrenme stratejileri, alternatif iletişim yöntemleri ve uygun materyallerin kullanımı gibi konularda rehberlik ederler.
5. Çoklu Duyusal Yaklaşımlar: Dispraksi tedavisinde, çocuğun farklı duyusal sistemlerini kullanarak motor becerilerin geliştirilmesini hedefleyen çoklu duyusal yaklaşımlar kullanılabilir. Bu yaklaşımlar, dokunsal, işitsel, görsel ve hareket duyularını birleştirerek beyin ile vücut arasındaki bağlantıyı güçlendirmeyi amaçlar.
6. Bilişsel ve Davranışsal Terapi: Dispraksi tedavisinde bilişsel ve davranışsal terapi teknikleri kullanılabilir. Bu teknikler, bireyin düşünce kalıplarını, inançlarını ve davranışlarını yönlendirerek motor becerileriyle ilgili olumsuz duyguları azaltmayı ve olumlu davranışları teşvik etmeyi amaçlar.

Dispraksi tedavisinde kullanılan yöntemler ve uzmanlar, bireyin ihtiyaçlarına ve semptomlarına bağlı olarak farklılık gösterebilir. Tedavi süreci genellikle bireyselleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir ve ailelerin de tedavi sürecine aktif katılımı önemlidir.

KONYA ÖZEL EĞİTİM VE REHABİLİTASYON

Cemre Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezimizde özel eğitim, dispraktik bireyin ihtiyaçlarına ve beceri seviyesine uygun olarak planlanır ve uygulanır. Aileler, dispraksi ile başa çıkmak ve bireyin gelişimini desteklemek için özel eğitim uzmanlarıyla işbirliği içinde olmalıdır. Bu işbirliği, ailenin bu konudabilgi edinmesi, tedavi ve eğitim planlarını anlaması ve bireyin ihtiyaçlarına uygun destek sağlaması açısından önemlidir.

Bu süreçte merkezimizce ailelerin, dispraksi olan bireyin eğitim programlarına aktif katılım sağlamak. eğitim toplantılarına katılmak, bireyin ilerlemesini izlemek, öneriler ve stratejiler almak, bireyin eğitimine katkı sağlayabilmesi önerilir.

Detaylı bilgi ve destek almak için uzman ekibimizle iletişime geçebilirsiniz.