GELİŞİMSEL DİL BOZUKLUĞU? NEDENLERİ? TEDAVİSİ?

GELİŞİMSEL DİL BOZUKLUĞU 

Dil Gelişimi Nedir?

Çocukların gelişimsel süreç içerisinde kazandığı en önemli yapıtaşlarından biri dil öğrenimi ve dili kullanarak iletişime geçebilme becerileridir. Dil gelişimi karmaşık bir süreç olmakla birlikte tüm normal gelişim gösteren çocuklar herhangi bir müdahale olmadan hızlı ve zorlanmadan dili edinirler ve geliştirirler.

Dil Gelişimi Evreleri

1.evre: Buna göre, ilk evre doğumdan sonraki iki haftayı içerir, “ağlama devresi” olarak adlandırılır. Bu evrede bebeğin çıkardığı sesler ağlama ile birliktedir. 

2.evre: Sonrasında “agulama devresi” gelir. Bebek ikinci ay itibariyle anlamsız hecelerden oluşan sesler çıkarır, bu heceler daha çok sesli harfler içerir. 

3.evre: Üçüncü devrede çıkan seslere sessiz harfler de eklenir. Anlam ifade etmeyen heceler terk edilmeye başlar, anlam ifade eden heceler birleştirilerek bazı anlamlı ifadeler yaratılır. 

4.evre: Dördüncü evre “tek sözcük devresi” olarak adlandırılır. Bu evrede çocuk, tek heceli ya da iki heceli anlamlı yapıları çevresindeki nesneler ile ilişkilendirebilmeye başlar. 

5.evre: Beşinci evre olan “telgraf konuşması devresinde” çocuk iki ya da üç kelimeyi bir araya getirerek, gramerden bağımsız yapıda cümleler kurar. 

6.evre: Son yani altıncı devre , “tam cümleler kurma” devresidir. Bu devrede çocuğun sözcük dağarcığı artmıştır, kelimelere iyelik ve çekim ekleri ekleyebilmektedirler, artık kelimeleri yalnızca tekil değil çoğul olarak da ifade edebilmektedirler

Dilin; ses bilgisi (fonoloji), söz dizimi (sentaks), biçim bilgisi (morfoloji), anlam bilgisi (semantik) ve kullanım bilgisi (pragmatik) alt bileşenleri bulunmaktadır. Bu alt bileşenlerin herhangi birindeki bozulmalar dil bozuklukları olarak ifade edilmektedir. Dil gecikmesi olan çocukların dil gelişimlerindeki edinim sırası tipik gelişen çocuklarla aynı olmaktadır fakat dili öğrenme hızı daha yavaştır.

Çocuklarda Dil Gelişimi:

Genetik ve Çevresel Faktörlerin Rolü

Çocuklarda dil gelişimi, hem genetik hem de çevresel faktörlerin birleşimi sonucu oluşur. Dil becerilerinin gelişimi, çocuğun beyninin dil işleme yeteneği, beyindeki sinir ağlarının yapısı ve işlevi, çocuğun yaşadığı ortam ve yaşam koşulları gibi birçok faktör tarafından etkilenir.

Genetik faktörler, çocuğun dil becerilerinin gelişiminde yatkınlığı belirleyen kalıtımsal özelliklerle ilgilidir. Örneğin, bazı ailelerde dil becerileri daha güçlü olabilirken, bazı ailelerde dil becerileri zayıf olabilir. Yapılan araştırmalar, ailesinde dil bozukluğu olan çocukların dil gelişimi konusunda diğer çocuklara göre daha fazla risk altında olduğunu göstermektedir.

Çevresel faktörler de çocukların dil gelişimini etkileyen önemli bir faktördür. Çocuğun yaşadığı ortam, ailesinin dil kullanımı, konuşma ve etkileşim fırsatları, eğitim seviyesi, ekonomik durumu gibi faktörler, çocuğun dil gelişimini etkileyebilir. Örneğin, konuşma fırsatları az olan çocukların dil gelişiminde gecikmeler görülebilirken, okuma ve yazma fırsatları az olan çocukların kelime hazinesi daha sınırlı olabilir.

Bunun yanı sıra, çevresel faktörlerin olumsuz etkileri de dil gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir. Örneğin, yetersiz beslenme, işitme kaybı, dil aileleri ile iletişimdeki problemler gibi faktörler, çocuğun dil gelişiminde gecikmelere veya sorunlara neden olabilir.

Gelişimsel Dil Bozukluğu nedir?

Gelişimsel dil bozukluğu (GDB) çocukluk döneminde dilin normal gelişimine uygun olmayan bir şekilde gelişmesidir.

Dil bozukluğu, bireyin iletişimde karşısındaki kişiyi anlama ve kendini sözel olarak ifade etmede zorluk yaşaması olarak tanımlanabilir. Bu zorluğu tanımlamak amaçlı geçmişten günümüze gelişimsel disfazi, özgül dil bozukluğu, dil gecikmesi gibi birçok terim kullanılmıştır. Yakın bir zamana kadar sıklıkla kullanılan terim özgül dil bozukluğu olmuştur.

Özgül dil bozukluğu bilişsel ve duygusal gelişiminde gerilik olmayan, işitme, oral-motor becerileri normal olan veya çevresel faktörleri risk teşkil etmeyen çocukların dil öğrenme güçlüklerini ifade etmektedir. Gelişimsel dil bozukluğu ile özgül dil bozukluğu aynı tanıyı ifade etmek için kullanılan terimlerdir. 

Gelişimsel dil bozukluğu, bilinen nörolojik, duyusal, genetik veya bilişsel bir etiyolojiye bağlı olmadan çocuğun günlük yaşantısını ve eğitim hayatını etkileyecek seviyede görülen konuşma ve dil sorunlarının olması durumudur.

Gelişimsel dil bozukluğu altta yatan beyin hasarı, işitme kaybı, mental retardasyon ya da diğer medikal durumlar ile açıklanamamaktadır. Çocuklar 5 yaşında iken herhangi bir biyomedikal nedene bağlı olmayan alıcı ve/veya ifade edici dil problemlerinde gelişimsel dil bozukluğu tanısı konabilir.

Çocuklarda gelişimsel dil bozukluğu tek başına ortaya çıkabileceği gibi eşlik eden farklı problemler de görülebilir ve bunlar göz ardı edilmemelidir. Gelişimsel dil bozukluğuna eşlik eden bu durumlar dil bozukluğunun müdahale yöntemini ve çocukların terapiye cevabını etkileyebilmektedir. Eşlik eden problemler içerisinde ise dikkat problemleri (dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu-DEHB), motor problemler (gelişimsel koordinayon bozukluğu), okuma ve yazma problemleri (özel öğrenme güçlüğü-disleksi), konuşma problemleri, davranış ve duygu bozuklukları yer almaktadır.

Erken dönem sözcük dağarcığı gelişimi, çocuğun 12 ve 24 ayları arasında çeşitlenir; 12 aylıkken ifade edici sözcük dağarcığında ortalama 6 sözcük, 24 aylıkken ortalama 260 sözcük bulunur. Bir çocuğun dil gecikmesi olarak tanımlanması üzerine yapılan çalışmalarda, 24 aylık iken 50 sözcüğün altında ifade edici sözcük dağarcığına sahip olması ve sözcük kombinasyonlarının bulunmaması kriter olarak belirtilmiştir. 

Gelişimsel Dil Bozukluğu Nedenleri

GDB’nin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin birleşimi sonucu oluştuğu düşünülmektedir.

Genetik faktörler, çocuğun dil gelişimindeki yatkınlığı belirleyen kalıtımsal özelliklerle ilgilidir. Araştırmalar, ailesinde GDB olan çocukların GDB geliştirme riskinin diğer çocuklara göre daha yüksek olduğunu göstermektedir. Ailede konuşma ve dil bozukluğu öyküsü olma olasılığı çok yüksektir. Ayrıca “uyaran eksikliği” gibi çevresel nedenler de risk faktörü olarak gösterilmiştir

Çevresel faktörler, çocuğun yaşadığı ortam ve yaşam koşullarıyla ilgilidir. Örneğin, düşük sosyoekonomik statü, yetersiz beslenme, aşırı televizyon izleme, az okuma ve konuşma fırsatı, GDB riskini artıran etkenlerden sayılabilir. Ayrıca, prematüre doğum, ağır enfeksiyonlar veya yaralanmalar, işitme kaybı gibi sağlık sorunları da GDB’ye neden olabilir.

Gelişimsel Dil Bozukluğu Belirtileri ve Tanılama

GDB’nin belirtileri çocuktan çocuğa farklılık gösterebilir ancak genellikle çocukların yaşıtlarına göre daha az kelime kullanması, cümleleri tamamlamada zorluk çekmesi, anlamadığı kelime ve cümleleri tekrar sorma, konuşmayı başlatmada zorlanma, doğru sesleri çıkarmada zorluk yaşama gibi durumlar görülebilir.

Bir çocuk 24 aylıkken 50-70 arası sözcüğe ve bu sözcükleri ikili kombinasyon halinde üretme becerisine sahip değilse gecikmiş konuşma’dan şüphelenir. Aile veya öğretmen, çocuğun dil ve konuşma gelişiminde bir yetersizlik olduğundan şüphelenirse bir uzmana başvurur. Öncelikle aileden gelişim öyküsü alınır. 

Dil bozukluklarının tanısı, klinisyenin ayrıntılı öyküsü ve muayenesi sonucunda konulsa da konuşma bozukluğuna neden olabilecek hastalıkların değerlendirmesi yapılabilmesi için KBB, çocuk nörolojisi ve genetik uzmanlarından da görüş almak gerekli olmaktadır.

Tanılama, multi-disipliner ve kapsamlı bir değerlendirme sonucu yapılabilir. Kapsamlı ve multi-disipliner değerlendirme, çocuğu GDB açısından değerlendirirken bazı dışlama kriterlerinden faydalanması ile başlar çünkü GDB herhangi ek bir sendrom, zihin engeli, nörogelişimsel bozukluk ya da işitme kaybının olmadığı durumlarda yaşanan bir dil bozukluğudur. Bu süreçte; eşlik eden nörogelişimsel bir problemin (otizm gibi) olmadığının tespiti için çocuk nörolojisi ve psikiyatrisinden alınan raporlar, çocuğun sözel olmayan zeka testlerinde en az +85 puan alması, işitmenin normal sınırlarda olduğunun ve tekrarlayan orta kulak iltihabı (otitis media) öyküsünün olmadığının tespiti için Odyoloji raporu gibi dışlama kriterleri uygulanır.

Gelişimsel Dil Bozukluğu Tedavisi

Gelişimsel Dil Bozukluğu (GDB) tedavisi, çocuğun yaşına, gelişim seviyesine, öğrenme stiline ve semptomlarına göre değişebilir. GDB tedavisinde kullanılan yöntemler, çocuğun dil gelişimini teşvik etmek, iletişim becerilerini artırmak, konuşma ve dil problemlerini azaltmak için tasarlanmıştır. Tedavi, genellikle dil ve konuşma terapisi, bilişsel davranış terapisi, aile eğitimi ve danışmanlık gibi yaklaşımların bir kombinasyonunu içerebilir.

GDB’nin tedavisinde genel temel yaklaşım konuşma ve dil terapileridir. Terapi hizmetleri uzman bir Dil Konuşma Terapisti(uzmanı) tarafından sağlanır. Terapiler planlanırken, genel yaklaşımlar yerine problemin ayrıntılı analizi sonucu çocuk ve ailesinin ihtiyacı belirlenerek bireyselleştirilmiş yöntemler uygulanması amaçlanmaktadır.

Çocuğun eksiklikleri, yetersiz olduğu belirlenen becerilerin gelişimsel e sırası ve çocuğun bireysel ihtiyaçları göz önünde bulundurularak geliştirilecek bir terapi programı ile giderilir. Ailenin dil ve konuşma bozuklukları uzmanı ile tam bir işbirliği içinde çalışması tedavi sürecine olumlu yönde katkı verir.

GDB tedavisi çocuğun semptomlarına ve ihtiyaçlarına göre özelleştirilir. Erken tanı ve müdahale, çocukların dil ve iletişim becerilerinin iyileşmesine yardımcı olabilir.

Sağlıklı bir beslenme düzeni, okuma ve konuşma fırsatlarının sağlanması, televizyon ve teknolojik cihazların kullanımının sınırlandırılması tedavide önerilir.

Tedavi süresi ve sıklığı, çocuğun ihtiyaçlarına ve ilerlemesine bağlı olarak değişebilir. Tedavinin erken başlatılması, çocuğun dil becerilerinin daha hızlı bir şekilde gelişmesine yardımcı olabilir. Ayrıca, ebeveynlerin de tedavi sürecine dahil edilmesi, çocuğun dil gelişimini desteklemeye yardımcı olabilir.

Terapinin okul öncesi dönemde ve daha büyük çocuklarda etkili olduğu gösterilmiştir. GDB’li çocukların erken tanı ve müdahalesi en ideal olandır, ancak çocuklar hangi yaşta başlarsa başlasın müdahale olumlu sonuçlar verir.

Gelişimsel Dil Bozukluğu Terapisi

Gelişimsel Dil Bozukluğu tedavisi için çeşitli terapi yöntemleri kullanılır. Bunlar arasında:

• Dil ve Konuşma Terapisi: Bu yöntem, çocukların iletişim ve dil gelişimini teşvik etmek için kullanılan en yaygın tedavi yöntemidir. Dil terapisi, bir dil patoloğu veya konuşma terapisti tarafından yürütülür. Terapi, konuşma ve dil örüntüleri, kelime hazinesi, dil anlama ve ifade becerileri gibi çeşitli dil alanlarını kapsar.Terapistler, çocukların dil ve konuşma becerilerini geliştirmek için çalışır ve bireysel tedavi planları oluşturur. Tedavi, konuşma seslerini doğru bir şekilde söylemeyi öğretmek, kelime hazinesini artırmak, gramer kurallarını öğrenmek, sosyal becerileri geliştirmek ve okuma ve yazma becerilerini desteklemek gibi hedefler içerebilir.

• Bilişsel Davranış Terapisi: Bu yöntem, çocukların duygusal ve davranışsal sorunlarını ele almaya yardımcı olmak için kullanılır. GDB’li çocuklar, dil ve iletişim becerilerinde zorluk yaşamaları nedeniyle sosyal kaygı, düşük özgüven veya öfke gibi duygusal sorunlar yaşayabilirler. Bilişsel davranış terapisi, çocuklara stres yönetimi ve sosyal becerileri geliştirmeleri için araçlar sağlayabilir.

• Aile Eğitimi ve Danışmanlık: Bu yöntem, ailelere GDB’li çocukların dil gelişimlerini teşvik etmek için evde yapabilecekleri aktiviteler hakkında öneriler sağlar. Ayrıca, ailelerin çocuklarının duygusal ihtiyaçlarını anlamalarına ve onlara daha iyi destek vermelerine yardımcı olmak için danışmanlık hizmetleri sunulabilir.

• Oyun tabanlı terapi: Oyun tabanlı terapi, çocukların dikkatini çekmek ve onları konuşmaya teşvik etmek için oyunlar ve aktiviteler kullanır. Bu terapi yöntemi, çocukların dil becerilerini doğal bir şekilde geliştirmelerine yardımcı olur.
• Ses terapisi: Ses terapisi, çocukların konuşmalarındaki belirli sesleri veya heceleri doğru bir şekilde söylemelerine yardımcı olur. Bu terapi yöntemi, dil bozukluğu olan çocukların konuşmalarının daha anlaşılır hale gelmesine yardımcı olabilir.
• Alternatif iletişim yöntemleri: Alternatif iletişim yöntemleri, konuşma sorunu olan çocukların iletişimlerini geliştirmelerine yardımcı olur. Bunlar arasında işaret dili, sembol ve resimli kitaplar yer alır.

Gelişimsel Dil Bozukluğu Terapi Merkezi Konya

Konya Cemre Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezimiz gelişimsel dil bozukluğu terapisi konularında uzman ekibimizle başarılı şekilde hizmet vermekteyiz. Soru ve sorunlarınızla ilgili detaylı bilgi ve destek almak için bizi arayabilirsiniz.