Otizm Çeşitleri

Otizm spektrum bozukluğu (OSB), karmaşık bir nörogelişimsel bozukluk olarak kabul edilmektedir ve birçok farklı türü ve belirtileri içermektedir. Bu yazımızda, OSB’nin farklı çeşitlerini ayrıntılı bir şekilde ele alacak ve her bir türün özelliklerini, semptomlarını ve tanı kriterlerini inceleyeceğiz.

Otizm Çeşitleri:

1. Yaygın Gelişimsel Bozukluk (Klasik Otizm veya Otistik Bozukluk)

Yaygın gelişimsel bozukluk (YGB), otizmin en yaygın türüdür ve genellikle bebeklik ve erken çocukluk döneminde belirgin hale gelir. YGB, belirgin özellikler arasında şunları içerebilir:

• İletişim Zorlukları: YGB’li bireyler, iletişimde zorluklar yaşarlar. Bunlar, dil gelişiminde gecikmeler yaşayabilirler ve sözcükleri veya ifadeleri anlamakta veya ifade etmekte güçlük çekebilirler. Bazıları, konuşma yerine işaret dili veya alternatif iletişim yöntemleri kullanabilirler. İletişimdeki zorluklar, duygusal ifadeleri veya başkalarının duygusal ifadelerini anlamakta da kendini gösterebilir.
• Sosyal Etkileşim Sorunları: YGB’li bireyler, diğer insanlarla etkileşim kurma ve ilişki kurma konusunda zorluklar yaşarlar. Göz temasını sıkça sürdürmeme veya diğer insanların duygusal tepkilerini anlamakta güçlük çekme gibi belirtiler görülebilir. Sosyal oyunlara katılmak ve arkadaşlık ilişkileri kurmak da zor olabilir.
• Tekrarlayıcı Davranışlar: YGB’li bireyler, tekrarlayıcı davranışlar sergileyebilirler. Bu davranışlar, aynı hareketleri veya ritüelleri tekrar etme, nesneleri düzenli bir şekilde sıralama veya yoğun ilgi alanlarına aşırı odaklanma gibi şekillerde ortaya çıkabilir. Bu tekrarlayıcı davranışlar, günlük yaşamı ve rutinleri etkileyebilir.
• Dar İlgi Alanları: YGB’li bireyler, genellikle belirli ve dar ilgi alanlarına sahiptirler. Örneğin, belirli bir konu, nesne veya aktivite hakkında aşırı ilgi gösterebilirler. Bu ilgi alanları, diğer aktiviteler veya konularla ilişkili ilgi eksikliği ile dikkat çekebilir.
• Sensoryel Hassasiyet: YGB’li bireyler, çevresel uyarıcılara (ışık, ses, dokunma, koku) karşı farklı bir duyarlılık gösterebilirler. Bazıları bu uyarıcılara aşırı hassas olabilirken, diğerleri daha az hassas olabilir. Bu durum, çevresel değişikliklere veya uyaranlara karşı olumsuz tepkilere neden olabilir.

2. Asperger Sendromu

Asperger sendromu, yüksek işlevli bir otizm türüdür. Bu türde, dil ve bilişsel yetenekler genellikle normal veya üstündür, ancak bireyler sosyal etkileşimde zorluklar yaşarlar. Diğer özellikler şunları içerebilir:

• Sosyal Etkileşim Zorluğu: Asperger Sendromu olan bireyler, diğer insanlarla sosyal etkileşimde zorluklar yaşarlar. Göz teması kurmakta güçlük çekebilirler ve duygusal ifadeleri yanlış yorumlayabilirler. Empati yetenekleri sınırlı olabilir.
• Dil Becerileri: Genellikle Asperger Sendromu olan bireyler, dil becerilerinde normal veya üstün yeteneklere sahiptirler. Ancak, iletişimde bazı zorluklar yaşayabilirler. Konuşmaları monoton veya yüzeysel olabilir ve kişisel alan kavramlarına dikkat etmede sorun yaşayabilirler.
• Tekrarlayıcı Davranışlar ve İlgi Alanları: Asperger Sendromu olan bireyler, belirli ilgi alanlarına yoğun bir şekilde odaklanabilirler. Bu ilgi alanları genellikle özel ve sıradışıdır. Aynı zamanda tekrarlayıcı davranışlar sergileyebilirler, örneğin, belirli bir hareketi sürekli tekrar etme veya nesneleri düzenli bir şekilde sıralama.
• Motor Beceriler: Genellikle Asperger Sendromu olan bireyler, motor becerilerinde herhangi bir gerileme göstermezler. Fiziksel koordinasyonları normaldir.
• Rutin ve Takvime Bağlılık: Asperger Sendromu olan bireyler, rutinlere ve takvime bağlılığı takdir edebilirler. Beklenmedik değişikliklere karşı toleransı düşük olabilir.

Asperger Sendromu tedavisinde, erken tanı ve erken müdahale önemlidir. Tedavi, bireysel ihtiyaçlara ve güçlü yanlara odaklanan bireyselleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir.

3. Rett Sendromu

Rett sendromu, özellikle kız çocuklarında görülen nadir bir otizm türüdür. Rett Sendromu’nun belirtileri, yaşa bağlı olarak değişebilir ve genellikle dört aşamada görülür:

• Normal Gelişim Dönemi (İlk 6-18 Ay): Bu dönemde, çocuklar normal bir şekilde gelişirler. Dil becerileri ve motor becerileri normale yakındır.
• Belirgin Gerileme Dönemi (6-18 Aydan Sonra): Bu dönemde çocuklarda belirgin gerileme gözlenir. El becerilerinde kayıp yaşanır ve el becerilerini kullanma yeteneği azalır. Dil becerileri de gerileyebilir. Sosyal etkileşimde azalma görülür.
• Plato Dönemi (2-10 Yaş): Bu dönemde semptomlar genellikle sabit kalır. Tekrarlayıcı el hareketleri (örneğin, elleri yıkama veya sallama), dil becerilerinde gerileme ve sosyal etkileşim zorlukları devam eder. Bu dönemde yaşam kalitesi düşebilir.
• Erken Yaşamın Sonları ve Yetişkinlik: Bu dönemde semptomlar genellikle daha da stabil hale gelir. Otizme benzer sosyal etkileşim zorlukları sürer. Fiziksel hareketlerde kayıplar ve nöbetler sıklaşabilir.
• Diğer Belirtiler ve Özellikler:
• Rett Sendromu olan bireyler, genellikle sosyal etkileşimde zorluk yaşarlar ve iletişim becerileri sınırlıdır.
• Tekrarlayıcı el hareketleri, el çırpma veya sallama gibi belirgin fiziksel davranışlar sergileyebilirler.
• Nöbetler, solunum sorunları ve otistik davranışlar görülebilir.
• Dil becerilerinde gerileme yaşanabilir ve bazı bireyler anlamakta güçlük çekebilirler.

4. Çocuk Disintegratif Bozukluğu (CDD)

Çocuk disintegratif bozukluğu, normal gelişim gösteren çocuklarda nadir görülen bir otizm türüdür. Genellikle 3 ila 4 yaşları arasında belirir ve semptomlar şunları içerebilir:

• Sosyal Etkileşimde Gerileme: Çocuklar, daha önce sosyal olarak etkileşimde bulunurken, bu becerilerde belirgin gerileme yaşarlar. Göz temasını sürdürme, arkadaşlık ilişkileri kurma ve duygusal ifadeleri anlama konusunda zorluk yaşayabilirler.
• Dil Becerilerinde Gerileme: Dil becerileri önemli ölçüde gerileyebilir. Daha önce konuşan çocuklar, kelime bilgisini kaybedebilir ve iletişimleri azalabilir. Bazıları kelime veya cümleleri tekrar etme eğiliminde olabilir.
• Motor Becerilerinde Gerileme: Motor becerileri, özellikle fein motor beceriler, gerileyebilir. Bu, ince motor becerileri kullanma yeteneğinin azalması anlamına gelir.
• Tekrarlayıcı Davranışlar: Çocuk Disintegratif Bozukluğu olan çocuklar, tekrarlayıcı davranışlar sergileyebilirler. Özellikle el çırpma, sallanma veya belirli nesneleri sıralama gibi davranışlar gösterebilirler.
• İlgi Alanlarında Değişiklik: İlgi alanlarında belirgin değişiklikler görülebilir. Önce ilgi gösterdikleri konulara olan ilgileri kaybolabilir ve yeni ilgi alanları geliştirebilirler.

5. Atipik Otizm

Atipik otizm terimi, diğer alt tiplere sığmayan veya farklı semptomlara sahip otistik bireyleri tanımlamak için kullanılır. Bu bireylerde otistik özellikler bulunsa da semptomlar diğer türlerden farklı olabilir.

Otizm spektrum bozukluğu, karmaşık ve geniş bir yelpazeye sahip bir nörogelişimsel bozukluktur. Farklı otizm türleri, bireyler arasında büyük farklılıklar gösterebilir ve bu nedenle bireyselleştirilmiş tanı ve müdahale yaklaşımları gereklidir. Otizm türlerinin daha iyi anlaşılması, bu bozukluğa sahip bireylere daha etkili destek ve yardım sağlama konusunda önemlidir. Araştırmalar, otizm spektrum bozukluğunun alt tiplerinin daha iyi anlaşılması ve bireyselleştirilmiş tedavilerin geliştirilmesi için önemli bir rol oynamaktadır.

Otizm spektrum bozukluğu konusunda Konya’da otizm özel eğitim merkezi olarak hizmet veren MEB onaylı kurumumuzda uzman ekibimizle iletişime geçebilir, destek alabilirsiniz.