Otizm Nedir?

Otizm Spektrum Bozukluğu,  erken çocukluk dönemlerinde belirtileri gözlenen,  sosyal etkileşim ve iletişim becerilerini etkileyen, çocuklarda sosyal davranış problemleri ortaya çıkaran nöro-gelişimsel bir bozukluktur. Hastalık olmayıp spektrum bozukluğu olan otizmde, bireyler  aynı hatta benzer sorunları yaşasalarda her çocuk otizmden tamamen farklı şekillerde etkilenebilir.

İletişim ve sosyalleşme gibi temel hayati işlevlerin gelişmesindeki gecikmeleri de içeren  yaygın gelişimsel bozukluklardandır.

Otizmin önceleri sanıldığı gibi, sevgi yoksunluğu, iletişim eksikliği ya da çocuğun geçmiş yaşantısı ile ilgili duygusal sorunlara ilişkin
olmadığı anlaşılmıştır. Otizmin bilinen tek bir nedeni olmamakla birlikte genetik ve çevresel faktörler ile beyin gelişimi sırasında beynin yapısında ya da işlevinde ortaya çıkan anormalliklerin otizme neden olduğu ile ilgili güçlü araştırma bulguları mevcuttur.

American Psychiatric Association (2013)`e göre Otizm Spektrum Bozukluk sorunu yaşayan bireyler iletişim aşamasında sorun yaşarlar. Benzer bir biçimde, sözsüz iletişim açısından da gelişimleri istenmedik yöndedir. Bu kişiler genellikle akranlarıyla arkadaşlık ilişkileri geliştiremezler. Rutinleri yapmaya bağımlıdırlar. Bu kişiler çevrelerinde meydana gelen değişimlere karşı aşırı derecede hassas olurlar ve uygun olmayan malzemelere haddinden fazla odaklanırlar.

En önemli özellikleri arasında tekrarlayan davranışlar bulunur. Semptomların düzeyi açısından bakıldığında ise bireyler arası farklılaşmalar görülür.

Kimi Otizm Spektrum Bozukluk sorunu yaşayan bireylerin sergiledikleri semptomlar düşük düzeyde iken kimilerinin ki ciddi boyutlarda gözlemlenebilmektedir (American Psychiatric Association, 2013).

Otizmden kaynaklanan sorunlar kişiden kişiye değişmekte ve birbirinden farklı şiddetlerde ortaya çıkar. Bu duruma kesin olarak neyin neden olduğu henüz tam olarak bilinmemekle birlikte, bu bireylerde görülen bazı ortak özellikler tanı koyma kriterlerindendir.

Bu özellikler, başta sosyal becerilerde yaşanılan sınırlılıklar olmak üzere; sınırlı ilgi alanı, tekrarlayan motor hareketler/davraotizm-spektrum-bozuklugu-nedir-otizm-belirtileri-ve-tedavisinışlar, rutinlere aşırı bağlılık, duyusal uyaranlara karşı aşırı hassasiyet ya da ilgisizlik, duygularını ifade edememe, iletişim kuramama, göz teması kuramama ve aynılıkta ısrar olarak sıralanabilmektedir.

OTİZM BELİRTİLERİ

Otizm spektrum bozukluğu belirtileri hemen ortaya çıkmaz. Belli bir yaştan sonra daha çok belirginleşmektedir. 0-3 yaş dönemde başlayan otizm kişinin yaşamı boyunca devam edebilir, ancak semptomların zamanla düzelebilmektedir.

Özellikle 3 yaşından sonra çocuklarda daha belirgin olarak sıkıntılar gözlenmeye başlar. 3 yaşındaki çocukların genel olarak belirli bir gelişim süreci vardır.

İstisnalar dışında otizme sahip çocuklar bu gelişim sürecini geriden izlemektedirler. Çoğu ailede aynı yaş grubundaki çocuklar ile kendi çocuklarının durumunu karşılaştırdıklarında otizmden şüphelenmelerini gerektirecek bulgulara ulaşabilirler. En önemli belirtileri sosyal iletişim kuramamaları, iletişimde yetersizliklerinin yanında sıklıkla tekrarlayıcı davranışlarıdır.

Bu gibi durumlarda otizmin belirtilerinin bilinmesi, çocuğun bu doğrultuda gözlemlenmesi ve bir uzmandan yardım alınması çok önemlidir.

OTİZM ÇEŞİTLERİ

Otizm Spektrum, otizm belirtilerinin her çocukta farklı şiddet ve farklılıkta görünmesinden kaynaklı bu belirtilerin merkezindeki sorunların toplandığı geniş aralık olarak tanımlanabilir. Bu aralıkta otizm spektrumun bir ucu otizmin en hafif belirtileri için tanımlanırken, diğer uç en ağır belirtileri tanımlar.

Otizm spektrum bozuklukları hafif semptomlarda ilerleyebileceği gibi ağır ve ciddi bozuklukları da içine alan geniş bir sınıflamaya ayrılır. Bu sınıflamaya 5 tanı grubu dahil edilir.

2013 yılından önceki DSM4 kitapçığı ile yapılan tanımlarda

• Otizm
• Asperger Sendromu
• Çocukluk Dezintegratif bozukluğu
• Atipik Otizm
• Desintegratif Bozukluk
• Rett Sendromu’ dur.

Asperger Sendromu – Asperger Bozukluğu

Aynı zamanda yüksek işlevli otizm türlerinden biri olduğu düşünülen Asperger sendromu esasen otistik spektrum bozukluğu adı verilen geniş bir tanı yelpazesinin parçasıdır.

Kişilerle iletişime geçmede zorluk oluşturmasıyla karakterizedir. Bu otizm türü dil ve zihin gelişiminde gerileme yapmamaktadır. Bu hastalığı yaşayan bireylerde dil bilgisi, kelime dağarcığı ve sözel alanda herhangi bir zayıflık oluşturmuyor. Fakat görsel ve algısal alanlarda zayıflık yaşanabilmektedir.

Asperger sendromunun belirtileri diğer otistik spektrum bozukluklarının semptomlarına paralellik gösterse dahi genellikle çok daha hafif seyreder ve bireyin günlük yaşamda aktif olmasına engel teşkil etmeyen belirtilerdir. Asperger sendromlu çocuk ve gençlerde görülen temel sorunlara örnek olarak sosyal anlamda başkaları ile ilişki ve iletişim kurmakta zorlanma, tekrarlayıcı katı davranış ve düşünce kalıpları oluşturma gibi durumlar verilebilir. Bu kişilerde okul ve iş performansı oldukça iyi olabilir, bu ortamlarda kişiler ile sorunsuz bir biçimde konuşabilir. Fakat mimikler, beden dili, mizah ve imalar gibi incelikli iletişim yollarını anlamakta zorlanır.

Çocukluk Dezintegratif bozukluğu

Bu bulgunun bulunduğu çocuklarda en az 2 yıl gelişim normal olarak gözlemlenmektedir. Fakat bozukluğun başlaması ile beraber elde edilen birikimler hızlı şekilde kaybedilmektedir. Yitirilen beceriler; sözel anlatım ya da dili algılama, toplumsal beceriler ya da uyum davranışları, bağırsak ya da mesane kontrolü, oyun ve motor beceriler alanında olabilir. Zihinsel becerilerde oluşan gerilikle birlikte bu otizm türünde zihinsel gerilik de görülmektedir.

Çocukluğun dezintegratif bozukluğunun başlangıcında sözlü iletişimde azalma görülür; daha önce doğru olarak söylenebilen sözcükler artık kullanılamaz. Tüm konuşmanın kaybolmasından önce ekolali görülür. Çocukluğun dezintegratif bozukluğunda konuşma ozulurken anlama yetisi de kötüleşir. Zihinsel yetilerdeki kayıp kalıcıdır. Çocuk, okumaya, yazmaya ve resim yapmaya olan ilgisini yitirir. Sosyal işlevler zihinsel yetilerdeki kayıplara paralel olarak kötüleşir. Çocuğun oyunlara, topluluk içinde iletişim kurmaya ve ailesine olan ilgisi giderek azalır. Olguların %90’ ından fazlasında beslenme gibi öz bakım becerileri kaybolur.

Atipik Otizm

Atipik otizm, Tipik Otizm tanısı için gerekli klinik belirtilerin hepsinin bulunmadığı ancak yine de Otizm Spektrumunun içinde olan daha hafif olguları tanımlamak için sıklıkla kullanılan bir ifadedir.

Tipik Otizm tanı kriterlerinin hepsinin karşılanmaması ya da daha hafif seyretmesi olarak tanımlayabiliriz. Aşağıda belirtilen belirtilerden en az birinin olması veya birden fazla belirtinin daha hafif şiddette gözlenmesi durumdur.

• Atipik veya uygunsuz sosyal davranış gösterme,
• Motor gelişim, görsel veya mekansal algı, bilişsel yetiler gibi farklı nörolojik yeteneklerde gelişimsel problemler,
• Dil ve konuşma yeteneklerinde gecikme,
• Sözlü veya sözlü olmayan iletişimde yetersizlik,
• Tat, koku, görme, dokunma veya işitme duyularında artmış veya azalmış duyarlılık,
• Tekrarlayıcı davranış kalıpları gösterme (stereotipik davranış).

Konuşmada güçlüğün yanı sıra devam eden konuşmalar, sosyal hayatta problem ve gelişimde bozukluklar görülmektedir. Semptomlar erken yaşta ortaya çıkar. Fakat bazı durumlarda tam olarak tanı koymak da mümkün olmamaktadır. İyi bir eğitim alarak oluşan sorunlar da ortadan kaldırılabilir.
Tedaviye en uygun olan otizm türü atipik olmaktadır.

Rett Sendromu

Kızlarda meydana gelen genetik bir otistik spektrum bozukluğudur. Doğum sonrasında ilk 5 ayda meydana gelmesinin yanı sıra baş büyümesi yavaşlamaktadır. Fakat takıntılı el hareketleri ile kendini gösterir. Amaçlı el hareketlinin yitirme, el yıkama tarzında steotipik hareketler, konuşmanın yitirilmesi, psikomotor gerilik ve ataksi görülen belirtiler arasındadır. Yalama, elini ısırma ve vurma gibi diğer stereotipik el hareketleri olabilir. Zaman geçtikçe kişisel beceriler gerilemiş olmaktadır.

İlaçlar, dikkat eksikliği gibi durumlarla birlikte ortaya çıkan bu hastalık davranışsal eğitim ve özel terapilere olumlu yanıt verebilmektedir.

OTİZM TEDAVİSİ

Otizmde teşhis için herhangi bir tıbbi test veya kan testi olmadığından tanılamada çocuğun gelişim sürecindeki hikayesine bakılarak gelişimi izlenerek karar verilir.

Otizm Spektrum Bozukluğunun tam bir tanısı olmadığı için tam bir tedavisi de yoktur. Otizm Spektrum Bozukluğuna sahip olan bireylerde görülen davranış problemlerini azaltmak için bazı ilaç tedavileri uygulanmaktadır. Fakat bu tıbbi tedaviler Otizm Spektrum Bozukluğunu tamamen ortadan kaldırmamaktadır. Otizm Spektrum Bozukluğunun en önemli tedavisi özel eğitimdir. Kurumumuzda uygulanan; çağdaş, güvenilirliği kanıtlanmış özel eğitim yöntemleri ile Otizm Spektrum Bozukluğuna sahip bireylere özel eğitim hizmeti verilmektedir.

Bu konuda Kurucumuz Ali Eker’in Otizmde en iyi ilaç “Özel Eğitimdir” yazısını okuyabilirsiniz.

Konya Otizm Spektrum Bozukluğu Özel Eğitim Merkezi

Otizm spektrum bozukluğu konusunda Konya’da otizm özel eğitim merkezi olarak hizmet veren MEB onaylı kurumumuzda uzman ekibimizle iletişime geçebilir, destek alabilirsiniz.