Özel Eğitimde Eğitsel Değerlendirme

Özel Eğitimde Eğitsel Değerlendirme ve Tanılama

Eğitsel değerlendirme, öğrencinin eğitim programının etkililiğini izlemek ve öğrenme ilerlemesini değerlendirmek için kullanılan süreçleri içerir. Bu değerlendirme, öğrencinin hedeflere ne kadar yakın olduğunu belirlemek için düzenli olarak yapılır. Öğrencinin ilerlemesinin izlenmesi, öğretmenlere öğrencinin ihtiyaçlarına uygun düzenlemeler yapmaları için önemli geri bildirim sağlar.

 Eğitsel tanılama ve değerlendirme süreci, öğrencinin bireysel ihtiyaçlarına göre özelleştirilmiş eğitim programlarının oluşturulmasına yardımcı olur. Bu süreçte, çeşitli değerlendirme araçları ve yöntemleri kullanılır. Öğrencinin performansını değerlendirmek için standart ölçme araçları, gözlem, portfolyo çalışmaları, öğrenci-öğretmen görüşmeleri gibi yöntemler kullanılabilir.

Eğitsel tanılama ve değerlendirme, özel eğitimde bireyselleştirilmiş öğrenme deneyimleri sunmak ve öğrencinin potansiyelini maksimize etmek için kritik bir öneme sahiptir. Bu süreç, öğrencinin özel ihtiyaçlarını anlamak, öğrenme engellerini belirlemek ve uygun destek ve kaynakları sağlamak için yapılan sistematik bir yaklaşımdır.

Bu tanının yapılmasında yetkili kurumlar Rehberlik Araştırma Merkezleri’dir. (kısaca RAM) Eğitsel Değerlendirme ve Tanılama RAM’larda oluşturulan “Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu” tarafından nesnel, standart testler ve bireyin özelliklerine uygun ölçme araçlarıyla yapılmaktadır.

Özel Eğitim Gerektiren Bireyler Kimlerdir?

Bireysel, gelişim özellikleri ve eğitim yeterlilikleri açısından sınıf ve yaş düzeyinden beklenilen performans düzeyinden farklı bir seviyede olan bireye özel eğitime ihtiyacı olan birey denir.

Milli Eğitim Bakanlığı 573 Sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede özel eğitim gerektiren birey, “çeşitli nedenlerle, bireysel özellikleri ve eğitim yeterlikleri açısından akranlarından beklenilen düzeyden anlamlı farklılık gösteren birey” olarak ifade edilmektedir

Dolayısıyla bu bireyler gelişim dönemlerinde akran grubundaki çocuklardan farklı gereksinimlere ihtiyaç duyabilmektedirler. Bu bireylerin gereksinimleri doğrultusunda ihtiyaçları karşılanmadığı zaman okul ortamında ve toplumsal yaşamda çeşitli sorunlar yaşamaktadırlar.

Çeşitli öğrenme veya gelişim zorlukları yaşayan bu bireyler genellikle aşağıdaki kategorilere dahil olabilir:

1. Zihinsel Engelliler: Zihinsel engellilik, bireyin bilişsel işlevlerinde kalıcı bir kısıtlama yaşadığı durumu ifade eder. Zihinsel engellilik genellikle IQ düzeyinde belirgin bir düşüklükle karakterizedir ve günlük yaşam becerileri, iletişim, sosyal etkileşim ve bağımsızlık gibi alanlarda zorluklar yaşanabilir.
2. Öğrenme Güçlüğü Yaşayanlar: Öğrenme güçlüğü, bireyin belirli akademik becerileri edinme ve kullanma konusunda zorluklar yaşadığı durumu ifade eder. Disleksi, dispraksi, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi durumlar öğrenme güçlüğüne neden olabilir.
3. Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB): Otizm spektrum bozukluğu, sosyal etkileşim ve iletişim becerilerinde zorluklar, tekrarlayıcı davranışlar ve sınırlı ilgi alanları ile karakterize edilen bir nörogelişimsel bozukluktur.
4. İşitme Engelliler: İşitme engelliler, işitme duyusunda bir kayıp yaşayan bireylerdir. İşaret dili, işitme cihazları veya işitme eğitimi gibi iletişim yöntemleriyle iletişim kurabilirler.
5. Görme Engelliler: Görme engelliler, görme duyusunda bir kayıp yaşayan bireylerdir. Braille alfabesi, beyaz baston ve özel teknolojiler gibi araçlarla günlük yaşam becerilerini geliştirebilirler.
6. Konuşma ve Dil Bozukluğu Olanlar: Konuşma ve dil bozuklukları, iletişimde zorluklar yaşayan bireyleri ifade eder. Örneğin, dil gelişiminde gecikme, kekemelik veya anadili dışında bir dil öğrenme zorluğu gibi durumlar konuşma ve dil bozukluğuna neden olabilir.

Bu, sadece bazı örneklerdir ve özel eğitim gerektiren bireylerin geniş bir yelpazesi bulunmaktadır. Her bireyin ihtiyaçları farklı olabilir ve özel eğitim, bu bireylere uygun destek ve kaynaklar sağlamak amacıyla bireyselleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir.

Özel Eğitimde Tanılama Nedir?

Bireylerin özel eğitim gereksinimlerinin belirlenmesi, öncelikle gelişim süreçlerindeki sorunların tanılanması ile mümkündür. Bu sorunlar ne kadar erken tanılanırsa, eğitime o kadar erken başlanacaktır. Erken tanı, çocuğun tıbbi tedavi ve rehabilitasyon çalışmalarının, eğitim hizmetlerinin bireye zamanında ve işlevsel olarak ulaşmasını sağlayacağı için önemlidir. Bireyin erken tanılama sürecine alınabilmesi için fark edilmesi gerekir.

Tanılama, özel gereksinimli çocukların eğitiminde atılması gereken ilk adım ve temel dayanaklarından biridir. Çünkü eğitimin tüm ögeleri tanıya yani teşhise dayanır. Eğitimde ilk cevaplandırılması gereken soru ‘’kim?’’ dir. Kime eğitim verileceği ve eğitim verilecek kişilerin çeşitli durumları ayrıntılı olarak saptanmadıkça uygulanacak eğitim havada kalacaktır. 

Tanılama süreci; öğretmenlerin ya da öğrencinin anne-babasının, eldeki kanıtlara dayanarak çocuğun özel eğitim gereksinimleri olduğu yönünde belirtiler gösterdiğine ilişkin kaygılarını dile getirmesiyle başlar. Bu dönemde öğrenci ile ilgili temel bilgilerin toplanması, çocuğun özel eğitim gereksinimlerinin belirlenmesi ve kayda alınması, bu gereksinimlerinin normal sınıfında karşılanmasın için harekete geçilmesi, kaydettiği ilerlemelerin izlenmesi ve incelenmesi gerekmektedir.

Tıbbi Tanılama ve Eğitsel Değerlendirme ve Tanılama olmak üzere iki şekilde yapılan tanılamada bireyin “Özürlü Sağlık Kurulu Raporu” ile zihinsel, fiziksel, ruhsal, sosyal gelişim özellikleri ve akademik disiplin alanlarındaki yeterlilikleri, eğitim performansı, ihtiyacı, eğitim hizmetlerinden yararlanma süresi ve bireysel gelişim raporu dikkate alınır. 

Özel Eğitimde Tıbbi Tanılama

Yönetmeliğe göre tıbbi tanılama, Özürlü Sağlık Kurulu raporu ile yapılmaktadır. Kişilerin özür ve sağlık durumu ile kullanım amacını belirten bu rapor, kişilerin hastalık ve özürleri hakkında karar vermeye yetkili olan “Özürlü sağlık kurulu” tarafından hazırlanır.

Özel eğitimde tıbbi tanılama, bir bireyin özel eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesinde tıbbi uzmanların değerlendirme ve tanılama sürecini içerir. Bu süreç, bireyin tıbbi durumunu, sağlık sorunlarını, genetik faktörleri ve diğer tıbbi gereksinimleri değerlendirmek için yapılır.

Tıbbi tanılama süreci genellikle şu adımları içerir:

1. Tıbbi Öykü Alımı: Tıbbi tanılama süreci, bireyin tıbbi geçmişini ve mevcut sağlık durumunu anlamak için tıbbi bir öykü alımını içerir. Bu, bireyin geçirdiği hastalıklar, genetik durumlar, gelişimsel dönemlerde yaşanan önemli olaylar, ilaç kullanımı ve diğer tıbbi faktörler hakkında bilgi sağlar.
2. Fiziksel Muayene: Tıbbi tanılama sürecinde fiziksel muayene yapılır. Bu, bireyin genel sağlık durumunu değerlendirmek için yapılan bir incelemedir. Fiziksel muayene, vücut sistemlerini, motor becerileri, sinir sistemi, duyu organları ve diğer fiziksel özellikleri değerlendirmek için kullanılır.
3. Tıbbi Testler: Tıbbi tanılama sürecinde, tıbbi testler de kullanılabilir. Bu testler, bireyin sağlık durumunu daha ayrıntılı bir şekilde değerlendirmek için yapılan laboratuvar testleri, görüntüleme çalışmaları, genetik testler veya diğer özel testler olabilir. Bu testler, bireyin tıbbi durumu ve özel eğitim ihtiyaçları hakkında daha fazla bilgi sağlamaya yardımcı olur.
4. Tıbbi Rapor: Tıbbi tanılama süreci sonunda, tıbbi uzmanlar tarafından bir tıbbi rapor hazırlanır. Bu rapor, bireyin tıbbi durumunu, sağlık sorunlarını, özel gereksinimlerini ve tıbbi gereksinimlerini içerir. Tıbbi rapor, özel eğitim sürecinde bireyin ihtiyaçlarına uygun olarak eğitim programının planlanması ve uygulanması için rehberlik sağlar.

Tıbbi tanılama, özel eğitimde bireyin tıbbi gereksinimlerini belirlemek ve uygun destek ve müdahalelerin sağlanmasını sağlamak amacıyla önemlidir. Bu süreç, bireyin sağlık durumunu anlamak ve özel eğitim hizmetlerini bireyselleştirmek için önemli bir adımdır.

Özel Gereksinimi Olan Çocukların Eğitsel Değerlendirme Süreçleri Neden Önemlidir?

Özel gereksinimli çocukların bireysel farklılıkları doğrultusunda gelişimlerini en üst düzeyde sağlayabilmeleri, eğitim hizmetlerinden yararlanmaları için özel eğitim hizmetleri ve destek hizmetler gerekli ve çok önemlidir. Öyle ki bu çocuklar zaman kaybetmeden bireysel özel eğitim desteğine başlamalıdır. Ülkemizde özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilere sağlanan eğitim olanakları gün geçtikçe artmakta ve son yıllarda daha fazla sayıda öğrenci bu olanaklardan yararlanmaktadır. 

Özel eğitim hizmetleri, özel gereksinimli öğrencilerin bağımsız yaşam becerilerini en üst düzeye çıkarmak amacıyla, bireysel farklılıklara uygun bir biçimde planlanmalıdır. Çünkü öğrencilerin gelişimlerine uygun olarak eğitim gereksinimleri de farklılık göstermektedir. Her birey için planlanacak eğitim hizmetleri öncesinde, bireyselleştirilmiş eğitimin neleri içereceğinin belirlenmesi doğru bir değerlendirme süreci ile mümkündür.

Eğitim sisteminin en önemli amacı, tüm çocukların gelişim süreçlerindeki olası sorunlarında onlara yardımcı olabilmektir. Her öğrenci farklı bir birey olarak bazı öğrenme yetersizlikleri ve yeterliliklerini kendi içinde barındırır. Bu nedenle değerlendirme bilgileri baz alınarak bireyler için uygun bireyselleştirilmiş öğretim programları (BEP) hazırlanabilir. Bu tür programlar, bireylerin engelleri olsa bile onların var olan potansiyellerini kullanma ve geliştirme ortamını sağlar.

Özel eğitim hizmetlerinde eğitsel değerlendirmenin önemli bir basamağını oluşturan tanılama ve yerleştirmede öğrenciler için en uygun eğitim programlarının ve sınıfın hangisi olduğuna karar vermek amaçlanmaktadır.

Özel gereksinimi olan çocukların eğitsel değerlendirme süreci?

1. İhtiyaçların Belirlenmesi: Eğitsel değerlendirme süreci, çocuğun özel gereksinimlerini ve güçlü yönlerini belirlemek için kullanılır. Bu süreç, çocuğun hangi alanlarda desteklenmeye ihtiyacı olduğunu ve hangi becerilerin geliştirilmesi gerektiğini anlamak için değerli bilgiler sağlar. Böylece, eğitim programı ve öğretim stratejileri, çocuğun spesifik ihtiyaçlarına uygun şekilde tasarlanabilir.
2. Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı Oluşturma: Eğitsel değerlendirme süreci, çocuğun öğrenme hızı, öğrenme stilini ve özel gereksinimlerini anlamak için kullanılır. Bu bilgiler, bireyselleştirilmiş bir eğitim planının oluşturulmasında rehberlik eder. Çocuğun ihtiyaçlarına uygun olarak öğrenme hedefleri belirlenir ve özel eğitim programı geliştirilir. Bu, çocuğun öğrenme potansiyelini en üst düzeye çıkarmayı amaçlar.
3. İlerlemeyi İzleme: Eğitsel değerlendirme süreci, çocuğun ilerlemesini izlemek için kullanılır. Değerlendirme araçları ve yöntemleri, çocuğun gelişimini, beceri kazanımını ve öğrenme sürecini takip etmek için kullanılır. Bu, çocuğun eğitim programının etkinliğini değerlendirmeye yardımcı olur ve gerektiğinde düzeltici önlemler almayı sağlar.
4. Öğretmenlere Yönlendirme: Eğitsel değerlendirme süreci, öğretmenlere çocuğun ihtiyaçlarına uygun öğretim stratejileri ve materyalleri belirleme konusunda rehberlikeder. Değerlendirme sonuçları, öğretmenlerin eğitim programını planlaması ve uygulaması için önemli bir kaynak sağlar. Bu da çocuğun eğitimine daha etkili bir şekilde destek olmayı sağlar.
5. İşbirliği ve Paydaş İletişimi: Eğitsel değerlendirme süreci, veliler, öğretmenler ve diğer eğitim paydaşları arasında etkili iletişimi teşvik eder. Değerlendirme sonuçları, çocuğun ihtiyaçları ve öğrenme hedefleri hakkında bilgi sağlar ve tüm paydaşların çocuğun eğitimine yönelik işbirliği yapmasını kolaylaştırır.

Özetle özel gereksinimi olan çocukların eğitsel değerlendirme süreci, çocuğun ihtiyaçlarını belirlemek, bireyselleştirilmiş eğitim planı oluşturmak, ilerlemeyi izlemek, öğretmenlere rehberlik etmek ve işbirliği sağlamak için önemlidir. Bu süreç, çocuğun eğitimine yönelik etkili ve destekleyici bir yaklaşımın benimsenmesini sağlar.

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde Eğitsel Değerlendirme ve Tanılama Esasları: 

Eğitsel değerlendirme ve tanılama hizmetleri okula kayıtlı öğrenciler için okulun bulunduğu bölgedeki RAM tarafından, herhangi bir okula kayıtlı olamayanlar için ise ikamet adresleri bulunduğu bölgedeki RAM tarafından yapılır. 

1.Bireylerin eğitsel değerlendirilmesi ve tanılaması ile ilgili iş ve işlemler RAM’larda oluşturulan özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından yapılır. 

2. Bireylerin eğitsel değerlendirilmesi ve tanılanmasıyla ilgili ilk başvuru; okul yönetimi veya veli tarafından RAM’a yapılır. 

3. Eğitsel değerlendirme ve tanılama uygun ortamda, bireyin özelliklerine uygun ölçme araçları ile yapılır. 

4. Eğitsel değerlendirme ve tanılama sonucunda özel eğitim ihtiyacı olduğu tespit edilen bireyle özel eğitim değerlendirme kurulu raporu düzenlenerek uygun eğitim ortamına ve özel eğitim hizmetine yönlendirilir. 

5. Eğitsel değerlendirme ve tanılama bireyin tüm gelişim alanlarındaki özellikleri ve akademik disiplin alanlarındaki yeterlilikleri ile eğitim ihtiyaçları birlikte değerlendirilerek eğitimin her tür ve kademesindeki geçişlerde yapılır.

Cemre Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezimiz Milli Eğitim Bakanlığı‘na olarak Konya‘da danışma ve destek hizmetleri hizmet vermektedir.